Leiderschap op basis van macht is in de 21e eeuw niet langer voldoende. Natuurlijke leiders hoeven niet op hun hiërarchische strepen te staan om mensen te eisen naar hun te luisteren. Zij hebben gezag, waardoor mensen hen willen volgen. In het boek Gezag beschrijven Mark van Vught en Max Wildschut een zevental principes waarmee je als individu gezag kunt ontwikkelen: Vind je niche (1), Leef je in (2), Dien de Groep (3), Ken je moment (4), Gedraag je (5), Ken je uitdaging (6), en ontwikkel je (7).
Wanneer teruggekeken wordt naar de geschiedenis van leiderschap, wordt duidelijk dat leiderschap alles te maken heeft met samenwerken in een groep om te overleven (zoals beschreven in het vorige boek van M.v.Vugt: Selected).
De evolutie heeft de mens sociaal intelligent gemaakt en door middel van samenwerking zijn wij mensen zelfs het machtigste dier op aarde geworden. Bij samenwerking is prestige belangrijker dan hiërarchie. Wanneer volgers 15.000 jaar geleden het gevoel hadden dat de leider puur uit eigen belang handelde of het welzijn van de groep in gevaar bracht, werd de leider uit zijn rol gezet door simpelweg niet meer naar hem te luisteren. In hedendaagse organisaties met functionele hiërarchie is het echter niet mogelijk om als team de leider te negeren omdat de leidinggevende functionele macht heeft gekregen. Dit leidt in de praktijk tot wat de auteurs een mismatch noemen, waardoor ons instinct van slag raakt. Om mensen te instinctief te overtuigen je te volgen heeft een leidinggevende gezag nodig. De volgende zeven principes geven richting in het ontwikkelen van gezag.
Principe 1 luidt: VIND JE NICHE en is gebaseerd op het principe dat gezag te maken heeft met waardering die je als persoon ontvangt van de groep doordat je een competentie bevat die waardevol is voor de groep. Je persoonlijke niche is de ideale combinatie van je persoonlijkheid en de omgeving. De omgeving waar je met je persoonlijke kwaliteiten een verschil kunt maken voor de groep. Het hebben van ervaring in een situatie is een bijkomende factor die belangrijk is om gezag te genieten van de groep.
Principe 2 luidt: LEEF JE IN. Het kunnen inleven in de situatie van andere mensen in de groep vergroot je mogelijkheid om het belang van de groep te dienen. Het toverwoord bij dit principe is Empathie. V.Vugt en Winschut beschrijven een aantal strategieën om empathie te ontwikkelen waaronder het verkleinen van de afstand tussen jou en de groep door je gezicht vaker te laten zien en praatjes te maken met groepsgenoten. Een tweede strategie is er vanuit gaan dat je nooit echt in eerste instantie begrijpt wat zich in een situatie voordoet, waardoor je altijd een gerichte inspanning levert om te begrijpen welke belangen er daadwerkelijk spelen.
Principe 3, DIEN DE GROEP, betekent dat je als leider altijd het belang van de groep voor je eigen belang stelt. Wees bescheiden, geeft krediet altijd aan de groep - ook al worden behaalde resultaten in de huidige organisatieomgeving altijd aan de leider toegekend (de romantiek van het leiderschap)- en gebruik hiërarchische macht alleen om de groep te dienen.
Principe 4, KEN JE MOMENT, heeft alles te maken met timing: weten wanneer je moet optreden en wanneer niet. Het hebben van een vaardigheid is slechts van beperkte waarde als je niet weet wanneer je deze moet inzetten. Breng je je mening te snel naar voren, dan wordt je als dominant gezien. Breng je je mening te laat naar voren, is je leiderschap irrelevant. Empathie om aan te voelen wanneer je aan zet bent (principe 2) en het vinden van je niche (principe 1), helpen hierbij. Afwachten tot het ideale moment van handelen vanuit je specialisme kan zich echter alleen voordoen als de groep zelf al initiatieven neemt. Enige vorm van Autonomie in de groep, waarbij mensen een gezamenlijk belang, controle en doelstellingen hebben zijn een vereiste. Zonder autonomie moet je als leidinggevende continu achter de broek van medewerkers aanzitten om voortgang te boeken, wat timing irrelevant maakt en bovendien je gezag ondermijnd.
Principe 5 luidt: GEDRAAG JE en heeft alles te maken met integriteit. Wanneer je gezag wilt ontvangen dien je ten alle tijden eerlijk te zijn, je verantwoordelijkheid te nemen en je afspraken na te komen. Om het jezelf gemakkelijker te maken om integer te zijn kun je investeren in relaties (zie ook principe 2), omdat mensen geneigd zijn integer te zijn tegenover mensen die ze kennen. Daarnaast kun je een lange termijnstrategie handhaven en volledig transparant zijn in de dingen die je doet, waardoor mensen je handelen beter begrijpen.
Principe 6 beschrijft de uitdaging voor het uitvoeren van de eerste 5 principes: KEN JE UITDAGING. De enig manier om persoonlijk te groeien als leidinggevende is om goed in beeld te hebben wat je uitdagingen zijn in de organisatie waarin je werkt. Zelfreflectie en persoonlijke feedback kunnen daar bij helpen.
Principe 7, tot slot, ONTWIKKEL JE roept op om je als leidinggevende te ontwikkelen op de gebieden waar je zelf denkt te kunnen verbeteren (principe 6), of om ervaring op te doen om te kunnen werken in een omgeving die zich meer in jouw persoonlijk niche bevind (principe 1). Eén methode om je te ontwikkelen is het denken als een wetenschapper. Hierbij stel je jezelf continue de volgende vier vragen: is er enig bewijs dat het werkt? (1), waarom werkt het, wat is de logica? (2), is er empirisch bewijs voor deze methode? (3) en onder welke omstandigheden werkt deze oplossing? (4). Je kunt immers honderd duizend trucjes en technieken leren, maar wanneer je niet weet hoe het werkt doe je simpelweg het verkeerde. Het beste uit jezelf halen door te doen waar je goed in bent, in een omgeving die precies op jouw persoonlijkheid aansluit. Hierdoor ervaar je als persoon niet alleen persoonlijk meer geluk, maar maximaliseer je ook de waarde die je toe kunt voegen aan de organisatie.
Werken aan de hierboven zeven gedragsprincipes helpt je om je te ontwikkelen als leidinggevende en nodigt gelijkertijd mensen uit je te volgen vanuit hun natuurlijk instinct in plaats van de aan jou toebedeelde functionele macht.
Boeken over Leiding geven aan verandering interessant?
Ga verder naar:
BRON:
v Vugt, M. & Wildschut,M., 2012, Gezag – de wetenschap van Macht, Gezag en Leiderschap, Utrecht: Levboeken (bestel dit boek)
