In zijn boek Winning heart & minds – Transactional Analysis simplified beshrijft Indranil Mitra in vogelvucht wat Transactionele Analyse (TA) inhoud. Zo is het om te beginnen een combinatie van vele verschillende theorieën en modellen die door verschillende personen in de afgelopen jaren zijn ontwikkeld, met als grondlegger Eric Berne, die rond 1950 begonnen is met het ontwikkelen van theorieën omtrend menselijke persoonlijkheid.
Dit artikel beschrijft, net als het boek, verschillende theorien in het (heel erg) kort. Details over deze theorieën worden in afzondelijke artikelen verder beschreven.
Het belangrijkste wat ik in dit boek geleerd heb, is de SAMENHANG TUSSEN VERSCHILLENDE THEORIEEN binnen TA.
De ervaringen en observaties die we opdoen tijdens onze opvoeding vormen samen ons levensscript. Net als in een toneelstuk is dit als het ware de handleiding naar waar wij ons gedragen. Het is een onbewuste planning van ons leven. Het idee is: wanneer je het script aanpast, kun je het gebruik van verschillende egotoestanden (je gedrag) aanpassen.
Het sctipt bestaat volgens Mitra (2017) uit twee belangrijke elementen: basisposities en werk stijlen. De basis posities geven aan hoe je in het leven staat. Het gaat hierbij erom hoe je tegen jezelf aan kijkt (ben ik ok?) en hoe je tegenover anderen aan kijkt (ben jij ok?) hierover later meer.
Het tweede element van het levensscipt zijn de werk stijlen of divers. Er zijn vijf verschillende stijlen te onderscheiden (wees perfect, wees sterk, doe je best, doe een ander een genoegen, schiet op) en elk van deze stijlen beschrijven hoe je als persoon graag te werk gaat, en nog belangrijker: hoe je graag strokes verzameld.
Stroke is het Engelse woord wat zowel ‘aai’ (positief) als ‘klap’(negatief) betekent, en is daarom lastig in één woord te vertalen. Een positieve stoke is wat je nodig hebt om je basis positie te behouden en te versterken (hoe voel ik mij over mijzelf en over anderen?) en het type strokes dat hierop het meeste impact heeft is afhankelijk van je werkstijl.
Wanneer mensen niet genoeg positive strokes krijgen gaan ze psychologische spelletjes spelen, waarin ze als het ware iemand erin proberen te luizen om via negatieve strokes hun basis positie te bevestigen. Een negatieve stroke is namelijk beter dan helemaal geen stroke. Binnen deze psychologische spelletjes speelt de dramadriehoek een rol. Een spiraal tussen drie rollen (redder, slachtoffer en aanklager) welke uiteindelijk escaleert in een klap voor minstens één van de personen.
Om de drama driehoek te begrijpen, te herkennen en tijdig in te grijpen is het van belang om de egotoestanden te begrijpen. Iemand kan vanuit een Ouder, Volwassene of Kind communiceren, waarbij de meeste psychologische spelletjes onstaan vanuit de Ouder (aanklager, betweterigheid) of het Kind (slachtofferrol).
De circel word weer rond omdat de egotoestanden die we continu kiezen, geinvloed wordt door ons levensscript, waarbij onze Ouder en Kind toestanden vormgegeven worden in onze opvoeding. Passen we ons levensscript aan, dan veranderd ook de manier waarom we reageren in communicatie.
Hoe ons script zich ontwikkeld wordt beschreven door middel van de cyclus van ontwikkeling. De eerste cyclus van 7 fasen duurt vanaf onze geboorte tot ongeveer ons 19e jaar, maar daarna wordt deze cyclus steeds sneller. Dit betekent dat we telkens opnieuw de kans hebben om van onze ervaringen te leren en ons gedrag aan te passen. Doen we dat deze cyclus niet, dan is er altijd nog een volgende.
Één onderdeel waar ik in dit artikel op wil inzoomen zijn de BASIS POSITIES. De basis posities die bepalen hoe je in het leven staat en een belangrijk element vormen voor je levensscript. Er worden in dit boek vier beschreven, weergeven in een kwadrant met twee assen. De eerste as is de ik ben OK/niet-OK as, en daarmee wordt de mate bedoeld waarin jij gelooft dat jij een goed persoon bent, dat mensen je aardig vinden, je waarderen en aandacht geven. Je voelt je zeker en gewild. De tweede as is de jij bent OK/niet-OK as. Op deze as gaat het erom hoe je over andere mensen denkt. Is een ander een goed persoon? En geeft hij of zij om jou en ontvang je waardering?
De enige gezonde basis postitie om het meest van de tijd vanuit de handelen is die van ik ben OK – jij bent OK. Alle andere drie posities, (ookwel in het kort beschreven als Somebody Here Is Not OK, kortweg: SHINOK) zijn de levensposities waarin spelgedrag voorkomt. De ik ben OK – Jij bent Ok positie is de positie van aanpakken, waarbij we samen een gezonde relatie kunnen opbouwen. Het is de enige win-win positie.
De ik ben niet OK – jij bent OK positie is die van de verliezer, die zich onttrekt aan zijn verantwoordelijkheid en continue met excuses komt voor het niet leveren van resultaat. Helaas is het in dus dit geval vertrouwen in eigen kunnen en zijn dat mist, en niet de onwil die tot deze levenspositie leidt.
De ik ben OK – jij bent niet OK is de positie van de pestkop, de persoon die altijd de fout bij iemand anders probeert neer te leggen. Omdat hij probeert zelf te winnen over de fouten van iemand anders, is dit de klassieke win – loose positie.
Tot slot de ik ben niet OK – jij bent niet OK is de lose-lose positie, waarbij de persoon niet alleen zichzelf maar ook andere mensen als waardeloos inschat. Dit zijn de eenzamen onder ons die altijd opgeven in plaats van doorpakken, en andere mensen altijd verdenken van het erop nahouden van foute motieven. In het ergste geval kan deze levenspositie zelfs tot (zelf)moord leiden.
Het beschrijven van de 4 verschillende levensposities is slechts 1 van de vele theorieën die door Mitra worden uitgewerkt in zijn boek. Het leuke van dit boek is, dat er veel testen in staan die je kunt doen om zelf uit te vinden welke levenspositie jij hebt, of bijvoorbeeld welke egotoestand jouw voorkeur heeft.
Wanneer je op zoek bent naar een korte introductie in de Transactionele Analyse, dan is dit boek een goede start!
Ga verder naar:
Transactionele Analyse: Egotoestanden en hun Invloed op Communicatie
BRON:
Mitra, I., 2017, Winning Hearts and Minds – Transactional Analysis Simplified, New Deli: Sage (bestel dit boek)
