In zijn boek, Waarom Cola Duurder is dan Melk, beantwoord Bas Haring als filosoof 29 vragen over economische principes die hij voor het schrijven van dit boek niet begreep. In zijn eigen woorden is het een boek geschreven voor mensen die net als hij niet zo veel van economie begrijpen, maar toch graag willen begrijpen wat er in de krant staat.
In dit artikel beschrijf ik een aantal van de onderwerpen die aan bod komen: hoe de prijs voor iets wordt bepaald, wat vrije markt nu eigenlijk betekent, en wat kapitalisme eigenlijk is.
Een van de eerste thema’s die de auteur beschrijft is het thema PRIJS, en dan vooral hoe deze tot stand komt. Want waarom komt het, dat cola eigenlijk duurder is dan melk?
Het zijn niet de kosten die de prijs bepalen, want melk wordt niet duurder voor ons wanneer we koeien in grote marmeren stallen plaatsen wat de kosten van de melk aanzienlijk zou moeten doen stijgen.
Het is niet de tijd die je in het product steekt, dat de waarde doet stijgen. De prijs van een boek wordt niet bepaald aan de hand van het aantal uren dat de schrijver erin heeft gestoken, en de beoordeling van een artikel op de universiteit wordt ook niet per definitie beter wanneer de leerling er meer tijd in heft gestoken.
Het zijn ook niet de maatschappelijke kosten die de prijs bepalen. Wanneer de kosten voor het milieu of de gezondheidszorg zouden worden meegenomen, zou een fles cola waarschijnlijk veel duurder zijn geweest dan dat het vandaag de dag is.
Het antwoord is, dat de ideale prijs voor een product een rekensommetje is. Hoeveel producten verkoop je voor welke prijs, en met welke prijs verdien je dan het meest? Zo verkoop ik liever mijn boek 20 keer voor 10 euro, dan 5 keer voor 20 euro. De totale opbrengst is voor mij 2 keer zo veel. Dat 10 euro goedkoop voelt voor een boek waar zoveel bloed zweet en tranen in zit, is niet relevant voor de prijsbepaling.
Haring beschrijft ook een aantal ALTERNATIEVEN VOOR PRIJSBEPALING die andere factoren in overweging nemen dan simpel te berekenen hoe het meeste geld verdiend kan worden:
Zij die het langst ervoor willen wachten, zoals bij studentenkamers gebeurt. Er zijn regels over de prijs van een studentenkamer, en de kamers worden niet verhuurd aan de hoogste bieder (lees: de rijkste student), maar aan de persoon die het langst op de wachtlijst staat.
Zij die het voorwerp het meeste nodig hebben, zoals bij kleding goed zou zijn. Wat als elk kleding stuk simpelweg naar de persoon zou gaan die het op dit moment het hardst nodig heeft in de samenleving? Niemand zou het meer koud hebben in de winter en mensen die eigenlijk geen kleding nodig hebben consumeren automatisch minder.
Zij die er de meeste geluks-punten mee krijgen, zoals bij concert- of voetbal kaarten. Hoe groter de fan, hoe groter de kans dat je jouw popster van dichtbij mag bewonderen. Dit zou een oplossing zijn voor de lege eerste rijen bij voorstellingen die opgekocht worden door organisaties als relatiegeschenk, terwijl een echte fan geen betaalbaar kaartje kan bemachtigen.
Een tweede thema in het boek is DE VRIJE MARKT. Hoe werkt het en wat zijn de voor- en nadelen? Een vrije markt is als het bekende dobbelstenen spel met sinterklaas waarbij je aan het eind van de avond je cadeaus die je met geluk hebt gewonnen met dobbelen, kan ruilen met een ander. Elke ruil is vrijwillig, en beide partijen winnen van de ruil van cadeau.
Voor economen is het sinterklaasspel ideaal, want aan het eind van de avond worden alle cadeaus meegenomen. Een nadeel is, dat waarschijnlijk niet iedereen evenveel cadeaus heeft gewonnen, maar dit is voor economen niet zo van belang. Rijkere mensen hebben een voordeel in de vrije markt, omdat ze meer hebben om vrijwillig te ruilen.
Het zou bewezen veel beter zijn voor de wereld, wanneer iedereen evenveel te besteden had, of iedereen op de avond evenveel cadeaus zo hebben om te ruilen. Er zouden veel meer win-win situaties ontstaan, meer geruild worden waardoor iedereen een grotere kans heeft op geluk.
Het probleem is alleen dat de mensen die nu de meeste cadeaus hebben gewonnen, er dan wel op achteruit gaan. Dit is een bekend probleem in de Nederlandse politiek. De hele wereld wordt er beter van als we bezit beter verdelen, alleen zou het voor ons Nederlanders op de korte termijn negatief uitpakken, omdat wij degene zijn die op het moment meer bezitten.
Een onderwerp dat gerelateerd is aan de vrije markt, en gelijke kansen voor iedereen, is het bepalen van SALARIS. Hoe bepaal je of iemands salaris eerlijk is? Haring heeft een paar gedachten:
Medische specialisten krijgen veel betaald, maar ze houden hun eigen beroep schaars door een beperkt aantal mensen per jaar op te leiden. Is dat eerlijk?
Bankiers verdienen ook veel geld, maar zij creëren een wereld die zo complex is, dat we ze nodig blijven hebben. Is dat wel eerlijk?
Profvoetballers verdienen ook veel geld. Ze hebben echter een meetbare prestatie en mensen zijn blijkbaar bereid om hiervoor veel geld te betalen gezien de grote hoeveelheid voetbalfans. Blijkbaar zijn zij hun miljoenensalaris wel waard?
Dan het woord KAPITALISME. Kapitalisme betekent dat je geld verdient met bezittingen, in plaats van er iets voor te doen, en het blijkt dat je veel meer geld kunt verdienen met bezit, dan door ervoor te werken.
Bezit kan namelijk oneindig groeien, en ongeveer 1/3 wat in Nederland aan geld verdiend wordt, gaat naar eigenaren van het bezit (de huur van een machine of huis, eigenaar van het bedrijf, aandeelhouders). Dit zijn de mensen die ‘slapend’ rijker worden.
Werken daarentegen is begrenst aan het aantal uur in de week. Meer dan 24/7 kan niet gewerkt worden. 2/3 van al het geld dat verdiend wordt gaat naar de mensen die er tijd in gestoken hebben. (Al heeft het aantal uren niets met de waardenbepaling te maken, en hun salaris dus ook niet).
Waarom Cola Duurder is dan Melk is een gemakkelijk te lezen boek, voor iedereen die op een grappige manier wil leren hoe economie werkt. Als filosoof gebruikt Haring gemakkelijk taalgebruik, en dit boekje leest dan ook heerlijk weg.
Ga verder naar:
De Blauwe Economie - G.Pauli (samenvatting)
BRON:
Haring, B., 2016, Waarom Cola Duurder Is Dan Melk , Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar (bestel dit boek)
